Αιφνίδιος Καρδιακός Θάνατος στο γήπεδο ποδοσφαίρου

Γράφει ο Ελευθέριος Κολομτσάς

Το ποδόσφαιρο είναι το πιο δημοφιλές άθλημα παγκοσμίως. Περισσότεροι από 260.000.000 ποδοσφαιριστές αναφέρονται οργανωμένοι σε 208 ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες σε παγκόσμια κλίμακα. Ως αθλητής, ο ποδοσφαιριστής συμμετέχει σε οργανωμένη ποδοσφαιρική ομάδα που απαιτεί συστηματική προπόνηση και τακτική συμμετοχή σε αγώνες και έτσι τίθενται υψηλές απαιτήσεις στην αθλητική απόδοση και προσπάθεια. Ένας αριθμός αυτών των ποδοσφαιριστών φθάνουν σε διεθνές επίπεδο φήμης και ακτινοβολίας. Η αντίληψή μας για την υγεία αυτών των αθλητών είναι πως βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας.

Ως εκ τούτου, όταν ένας νέος, γυμνασμένος, δημοφιλής ποδοσφαιριστής καταρρέει στον αγωνιστικό χώρο λόγω καρδιακής ανακοπής (αιφνίδιου καρδιακού θανάτου), και ειδικά αν το αθλητικό γεγονός μεταδίδεται τηλεοπτικά, ο θάνατός του αποκτά μεγάλη δημοσιότητα με καταστροφικές συνέπειες στην οικογένειά του, στους οπαδούς του και στην ευρύτερη αθλητική ποδοσφαιρική οικογένεια. Η κατάρρευση και ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος του Miklos Feher, του Mark Vivien Foe, του Daniel Jarque, του Antonio Puerta και του Phill O’Donnel αποτελούν πασίγνωστα παραδείγματα. Η πρόσφατη κατάρρευση και διάσωση του Δανού ποδοσφαιριστή Christian Eriksen στο Euro, σε έναν αγώνα με παγκόσμια live προβολή και μεγάλη ακροαματικότητα, μας θυμίζει πόσο σημαντική είναι η άμεση παροχή ιατρικής βοήθειας και η διακομιδή του πάσχοντος.

Τι είναι ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος

Ως αιφνίδιος καρδιακός θάνατος ορίζεται ο απροσδόκητος, φυσικός (μη βίαιος) θάνατος που συμβαίνει, εντός μίας ώρας από την έναρξη των συμπτωμάτων, σε ένα άτομο που μέχρι εκείνη την στιγμή φαίνεται να είναι απόλυτα υγιές ή πάσχει από μία ιατρική κατάσταση που δεν θεωρείται θανατηφόρα.  Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος έχει ως κύριο μηχανισμό πρόκλησής του την αιφνίδια διακοπή της καρδιακής παροχής λόγω αρρυθμίας (συνηθέστερα κοιλιακής μαρμαρυγής).

Συχνότητα αιφνίδιου καρδιακού θανάτου στους ποδοσφαιριστές

Η πραγματική συχνότητα του αιφνίδιου Καρδιακού θανάτου στους ποδοσφαιριστές δεν είναι γνωστή, αλλά μπορεί να υπολογισθεί από τα διαθέσιμα δεδομένα για ομαδικά αθλήματα, σε 1 ανά 65.000 αθλητές μέχρι 1 ανά 200.000 αθλητές. Ειδικά στις Η.Π.Α., η συχνότητα αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε αθλητές υπολογίζεται σε 1 θάνατο κάθε 3 ημέρες (μιλάμε βεβαίως για έναν τεράσιο πληθυσμό) και είναι 2,5 φορές μεγαλύτερος συγκριτικά με τους μη αθλητές αντίστοιχων χαρακτηριστικών (φύλου, ηλικίας κ.λπ.).

Μία προοπτική πληθυσμιακή μελέτη αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε νεαρούς ανταγωνιστικούς αθλητές στην Ιταλία, στην περιοχή Veneto, έδειξε μία επίπτωση αιφνίδιου Καρδιακού θανάτου 2.3 ανά 100.000 αθλητές ανά έτος από όλες τις αιτίες, και 2.1 ανά 100.000 αθλητές ανά έτος από καρδιαγγειακές παθήσεις.

Όποια και αν είναι πάντως η αληθινή επίπτωση του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου διεθνώς, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για την κύρια αιτία θανάτου σε νεαρούς ασκούμενους αθλητές. Επομένως όλες οι προσπάθειές μας πρέπει να τείνουν να προλάβουν και να εμποδίσουν την εμφάνισή του μέσω προγραμμάτων διαλογής και παρακολούθησης, όπως είναι ο προαγωνιστικός ιατρικός καρδιολογικός έλεγχος ή, όταν είναι απαραίτητο, μέσω της έγκαιρης και αποτελεσματικής επείγουσας θεραπείας.

Αιτίες του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου στους ποδοσφαιριστές

Ως αιτία του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου στους αθλητές έχει ενοχοποιηθεί ένα ευρύ φάσμα καρδιακών και μη καρδιακών παθολογικών καταστάσεων, είτε συγγενών είτε επίκτητων.

Τα καρδιακά αίτια

Από τα δεδομένα που μας είναι διαθέσιμα τόσο από τις Η.Π.Α. όσο και από την Ιταλία, φαίνεται ότι για το 60% – 95% των περιπτώσεων ευθύνονται δομικές καρδιακές παθήσεις που περιλαμβάνουν κυρίως:

• Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια
• Αρρυθμιογόνος δεξιά κοιλιακή δυσπλασία και
• Συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αγγείων στα άτομα ηλικίας μικρότερης των 35 ετών.

Όλες δε οι παραπάνω αιτίες προκαλούν κοιλιακή μαρμαρυγή (VF) ως κύριο καταγραφόμενο ρυθμό στο επεισόδιο του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου.

Άλλα καρδιακά αίτια αιφνίδιου καρδιακού θανάτου περιλαμβάνουν μυοκαρδίτιδα, ρήξη ανευρύσματος αορτής, στένωση αορτικής βαλβίδας, πρόπτωση μιτροειδούς βαλβίδας, διατατική μυοκαρδιοπάθεια, αρρυθμίες που προκαλούνται από φάρμακα και παθήσεις των διαύλων ιόντων που περιλαμβάνουν το σύνδρομο μακρού και βραχέος QT (που προκαλούνται από γενετικές μεταλλάξεις στους διαύλους ιόντων νατρίου και καλίου), το σύνδρομο Brugada (ελαττωματικό γονίδιο του διαύλου νατρίου) και την οικογενή κατεχολαμινεργική πολύμορφη κοιλιακή ταχυκαρδία (ανωμαλία στους υποδοχείς ραϊνοδίνης που ρυθμίζει την απελευθέρωση ασβεστίου). Πρόκειται για προϋπάρχουσες παθήσεις από τις οποίες ο αθλητής αγνοεί ότι πάσχει.

Commotio Cordis: ο κίνδυνος για τους νεαρούς ποδοσφαιριστές

Στα άτομα ηλικίας μικρότερης των 16 ετών (παιδιά και έφηβοι) υπολογίζεται πως η καρδιακή πλήξη (commotio cordis) ή θλάση της καρδιάς ευθύνεται για περίπου το 20% των επεισοδίων αιφνίδιων καρδιακού θανάτου. Είναι ωστόσο σπάνια μετά την ηλικία των 21 ετών.

Η καρδιακή πλήξη (commotio cordis) συμβαίνει όταν ο θώρακας του αθλητή χτυπηθεί με υψηλή ταχύτητα είτε από ένα μικρό συμπαγές αντικείμενο, όπως είναι η ποδοσφαιρική μπάλα, ή από την επαφή με άλλο ποδοσφαιριστή (π.χ. αγκωνιά στο θώρακα). Προκαλεί κοιλιακή μαρμαρυγή όταν επισυμβεί κατά την ευάλωτη φάση της αναπόλωσης του κοιλιακού μυοκαρδίου.

Μη καρδιακά αίτια

Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος στο γήπεδο μπορεί να οφείλεται σε μη καρδιακά αίτια, τα οποία περιλαμβάνουν:

• Άσθμα
• Θερμοπληξία
• Ρήξη εγκεφαλικής αρτηρίας/ ανευρύσματος
• Ασκησιακή ραβδομυόλυση, δευτερογενή σε μεσογειακή ή/ και δρεπανοκυτταρική αναιμία.

Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης της Αιφνίδιας Καρδιακής Ανακοπής (S.C.A.) στον αγωνιστικό χώρο

Είναι συχνό κατά τη διάρκεια ενός αγώνα ποδοσφαίρου, κάποιος ποδοσφαιριστής να πέσει στο χόρτο μετά από επαφή συνήθως με έναν αντίπαλο, και αυτό να οφείλεται είτε σε αληθινό είτε σε ψεύτικο τραυματισμό. Η πλειονότητα αυτών των ατυχημάτων οδηγούν σε μυοσκελετικούς τραυματισμούς που αντιμετωπίζονται εύκολα με ήπια θεραπευτική παρέμβαση της ιατρικής ομάδας μέσα σε λίγα λεπτά.

Οι oδηγίες της FIFA

Σύμφωνα με τις τρέχουσες οδηγίες της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (FIFA), εφόσον κάποιος ποδοσφαιριστής καταρρεύσει στον αγωνιστικό χώρο μετά από πρόσκρουση / σύγκρουση με αντίπαλο, ο διαιτητής πρέπει να προστρέξει για να διαπιστώσει αν ο αθλητής έχει επαφή με το περιβάλλον και δεν έχει χάσει τις αισθήσεις του. Κατόπιν, εκτιμώντας την βαρύτητα της κάκωσης, πρέπει να ζητήσει ιατρική βοήθεια. Στην περίπτωση που κάποιος ποδοσφαιριστής καταρρεύσει χωρίς προηγούμενη επαφή με αντίπαλο, τότε πρέπει ο διαιτητής άμεσα να ζητήσει την είσοδο της ιατρικής ομάδας στον αγωνιστικό χώρο, διακόπτοντας το παιχνίδι.

Η άμεση επέμβαση, απινίδωση και εφαρμογή CPR είναι τα μόνα μέτρα που μπορούν να σώσουν τη ζωή του αθλητή τη στιγμή του επεισοδίου. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η άμεση διάγνωση της καρδιακής ανακοπής και η άμεση αντιμετώπισή της.

Ήδη από το 2010 είχε καταστεί σαφές ότι οι ισχύοντες κανόνες του ποδοσφαιρικού παιχνιδιού πρέπει να αναθεωρηθούν και να δημιουργηθεί κανόνας που να θεωρεί ότι  κάθε πτώση ποδοσφαιριστή εντός του αγωνιστικού χώρου, χωρίς προηγηθείσα επαφή με αντίπαλο ή με την μπάλα ή άλλο φυσικό αντικείμενο, πρέπει να θεωρείται ως επεισόδιο αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής (μέχρι απόδειξης του αντιθέτου), με άμεση απάντηση από την πλάγια γραμμή με απινίδωση από το επιφορτισμένο με την ευθύνη αυτή ιατρικό προσωπικό (ιατρός ομάδας, φυσιοθεραπευτής, τραυματιοφορείς, προπονητής), χωρίς να απαιτείται προηγούμενη έγκριση από τον διαιτητή του αγωνιστικού χώρου του παιχνιδιού, με ενημέρωση του τέταρτου διαιτητή της πλάγιας γραμμής.

Εμπόδια στη διάγνωση της καρδιακής ανακοπής

Εμπόδιο στην γρήγορη και άμεση αναγνώριση της αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής μπορεί να είναι τα φαινομενικά σημεία ζωής που παρουσιάζονται στα πρώτα λεπτά μετά την κατάρρευση του παίκτη. Σε περισσότερους από 50% των αθλητών με αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, αμέσως μετά την πτώση στο έδαφος, εμφανίζεται βραχεία μυική δραστηριότητα τύπου επιληπτικής κρίσης ή ακούσιες μυοσκελετικές συσπάσεις. Αυτά είναι και τα πρώτα συμπτώματα μετά την πτώση στο έδαφος που αντιλαμβάνονται ο διαιτητής ή οι συμπαίκτες που προσεγγίζουν τον παίκτη. Αυτές οι μυοσκελετικές συσπάσεις μετά την εγκατάσταση της καρδιακής ανακοπής θεωρείται ότι οφείλονται σε έλλειψη οξυγόνου στον εγκέφαλο ως αποτέλεσμα καρδιακής αρρυθμίας που διακόπτει την καρδιακή παροχή αίματος προς τον εγκέφαλο.

Για τον ανυποψίαστο διαιτητή ή συναθλητή, αυτή η δραστηριότητα μπορεί να ερμηνευθεί ως επιληπτική κρίση, με συνέπεια την καθυστέρηση στη παροχή της κρίσιμης αρχικής αντιμετώπισης για την καρδιακή ανακοπή, που περιλαμβάνει καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (CPR) και εξωτερική απινίδιση.  Είναι κρίσιμο λοιπόν να θεωρούμε ως κανόνα ότι οποιοσδήποτε αθλητής καταρρέει στον αγωνιστικό χώρο και είναι αναίσθητος (χωρίς επαφή – επικοινωνία με το περιβάλλον) πρέπει να θεωρείται, μέχρις αποδείξεως του εναντίου, ότι βρίσκεται σε κατάσταση καρδιακής ανακοπής.

Ένα δεύτερο σημαντικό εμπόδιο στην έγκαιρη αναγνώριση της αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής (S.C.A.) στο γήπεδο του ποδοσφαίρου είναι η παρουσία ανώμαλης ή αγωνιώδους αναπνοής στο άτομο με καρδιακή ανακοπή, στα πρώτα λίγα λεπτά μετά την εγκατάστασή της  κατά την οποία ο εγκέφαλος δεν τροφοδοτείται επαρκώς ή/ και καθόλου με αίμα και κατά συνέπεια με οξυγόνο. Στην συμβατική εκπαίδευση στην CP, ήδη από το 2005 τονίζεται ότι η έκδηλη έλλειψη ομαλής – φυσιολογικής αναπνοής πρέπει να θεωρείται ένδειξη καρδιακής ανακοπής και αν εμφανίζεται σε άτομο που δεν ανταποκρίνεται, ισοδυναμεί με διάγνωση καρδιακής ανακοπής. Επιβάλλεται τότε άμεση ενεργοποίηση του σχεδίου επείγουσας δράσης και επείγουσας ιατρικής βοήθειας.

Έχουμε μόλις 3 λεπτά για να σώσουμε μια ζωή…

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες (ILCOR) της Διεθνούς Επιτροπής Επικοινωνίας σχετικά με την CPR, η καρδιακή ανακοπή κατά κύριο λόγο είναι καρδιακό αρρυθμιογενές συμβάν με την κοιλιακή μαρμαρυγή (VF) να αποτελεί την επικρατέστερη αρρυθμία στο 90% των περιπτώσεων.

Η θεραπεία αυτής της θανατηφόρας κατάστασης είναι η άμεση εξωτερική απινίδιση, της οποίας προηγείται η CPR, όσο ο απινιδωτής δεν είναι διαθέσιμος. Ο κύριος παράγοντας που επηρεάζει την επιβίωση από Καρδιακή ανακοπή είναι το χρονικό διάστημα από την εγκατάστασή της μέχρι την απινίδωση. Κάθε λεπτό καθυστέρησης στην χορήγηση ρεύματος οδηγεί σε κατά 10% μείωση στην επιτυχία του ηλεκτρικού σοκ.

Ο διεθνής συνιστώμενος στόχος από την ILCOR, από την κατάρρευση μέχρι την χορήγηση ρεύματος, είναι 3-5min.

Όποιος έχει την ευθύνη ιατρικής υποστήριξης στον αγώνα, αλλά ακόμη και οι διαιτητές και οι ίδιοι οι αθλητές,  πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι στην παροχή άμεσης βοήθειας με CPR και χρήση αυτόματου εξωτερικού απινιδωτή, καθώς αυτοί θα είναι οι πρώτοι που θα αντιληφθούν και θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το επεισόδιο.

Για να επιτευχθεί έγκαιρη αντιμετώπιση του επεισοδίου, πρακτικά απαιτείται:

• Άμεση αναγνώριση της κατάρρευσης
• Ενεργοποίηση του διασώστη
• Retrieval τον απινιδωτή
• Προσέγγιση του θύματος
• Προσκόλληση του απινιδωτή και αναγνώριση της αρρυθμίας
• Φόρτιση απινιδωτή και χορήγηση του πρώτου ηλεκτρικού σοκ

Το 2005 το Αμερικανικό Κολλέγιο Καρδιολογίας συνιστούσε σε κάθε σχολείο που φιλοξενεί αθλητική δραστηριότητα να έχει πρόσβαση σε αυτόματο απινιδωτή εντός 5 λεπτών από την κατάρρευση του αθλητή. Το 2007, στα σχολικά αθλητικά προγράμματα των ΗΠΑ συστηνόταν πρόσβαση σε απινιδωτή σε λιγότερο από 3-5 λεπτά από την κατάρρευση μέχρι την χορήγηση ρεύματος. Πρακτικά, αυτές οι οδηγίες συνεπάγονται ότι για να χορηγηθεί ρεύμα απινίδωσης αξιόπιστα μέσα σε 3-5 λεπτά από την ενεργοποίηση του σχεδίου επείγουσας δράσης, απαιτείται ύπαρξη απινιδωτή στο γήπεδο.

Είναι όμως ακόμη και τα 5 λεπτά ένας καλός χρόνος ανταπόκρισης;

Οι Luiz et al περιέγραψαν 13 περιπτώσεις καρδιακής ανακοπής για τις οποίες υπήρχαν μαρτυρίες από θεατές του ποδοσφαιρικού αγώνα, σε μία περίοδο 6-7 ετών στο ποδοσφαιρικό γήπεδο του Frinz Walter, στις οποίες χορηγήθηκε CPR μέσα σε 2 λεπτά από την εγκατάσταση του επεισοδίου και χορηγήθηκε απινίδωση στα 4 λεπτά. Με την αντιμετώπιση αυτή, το 62% των περιπτώσεων οδηγήθηκε σε επιτυχή ανάνηψη, δηλαδή επιβίωση χωρίς νευρολογικά ελλείμματα. Οι Drezner et al μελέτησαν 9 περιπτώσεις αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής (S.C.A.) σε αθλητές κολλεγίου στις Η.Π.Α. με 7 εξ αυτών να εμφανίζουν κύριο ρυθμό VF. Με χρόνο χορήγησης ρεύματος 3.1 λεπτά κατέγραψαν μόνο μία επιβίωση… Στον μοναδικό επιβιώσαντα, περαιτέρω διαγνωστικός έλεγχος έδειξε ότι έπασχε από μη δομική καρδιοπάθεια.

Σε ένα πείραμα με ζώα, προκλήθηκε commotio cordis και στη συνέχεια χορηγήθηκε εξωτερική απινίδωση μέσα σε 1 και 2 λεπτά από την εγκατάσταση VF. Σημειώθηκε επιτυχής ανάνηψη στο 100% και 92% των ζώων αντίστοιχα. Στο ίδιο πείραμα, μόνο το 46% του ηλεκτρικού σοκ ήταν επιτυχές μετά την παρέλευση 4 λεπτών και μετά από 6 λεπτά η επιτυχής ανάνηψη μειώθηκε σε 25%. Ο Drezner et al (2009) έδειξε ποσοστά επιβίωσης 64% μετά από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή (S.C.A.) σε αθλητές λυκείου όταν χορηγήθηκε γρήγορα απινίδωση, με τον απινιδωτή σε άμεση πρόσβαση.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι ακόμη και ο χρόνος-στόχος των 3-5 λεπτών μπορεί να είναι ανεπαρκής για την αιφνίδια καρδιακή ανακοπή (S.C.A.) με VF στον αγωνιστικό χώρο, ειδικά για τους παίκτες που έχουν υποκείμενη καρδιακή πάθηση ή σε περίπτωση commotio cordis ως υποκείμενη αιτία πρόκλησης  VF.

Να θυμάστε: στο ποδοσφαιρικό γήπεδο, έχουμε λιγότερα από 3 λεπτά για να σώσουμε μια ζωή…

Απαιτείται συνεπώς ταχύτατη απινίδωση του ποδοσφαιριστή που βρίσκεται σε καρδιακή ανακοπή στον αγωνιστικό χώρο. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει υπάρχει προηγούμενη καλή εκπαίδευση και προετοιμασία και πραγματικά να μοχθήσουμε για χρόνο στόχο ανταπόκρισης 1-2 λεπτών. Επίσης είναι φανερό ότι επιβάλλεται η ύπαρξη άμεσα διαθέσιμου απινιδωτή στην πλάγια γραμμή, είτε κοντά στον τέταρτο διαιτητή στην μέση γραμμή (κέντρο γηπέδου) ή σε έναν από τους ιατρικούς τραυματιοφορείς ο οποίος να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος στη χρήση του. Οι τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες της FIFA για την παροχή ιατρικών υπηρεσιών στους αγώνες, που πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα της FIFA, κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση και απαιτούν την ύπαρξη απινιδωτή στην πλάγια γραμμή. Ας σημειωθεί ότι στα μεγάλα γήπεδα, η προετοιμασία για την επείγουσα αντιμετώπιση επεισοδίου αιφνίδιου καρδιακού θανάτου υπολογίζει και την αντιμετώπιση συμβάντων  στους θεατές.

Η χρήση του απινιδωτή

Στην πράξη, σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, η ύπαρξη άμεσα προσβάσιμων δημόσιων αυτόματων απινιδωτών είναι περιορισμένη, ακόμη και σε μεγάλα γήπεδα. Ο αυτόματος απινιδωτής δίνει οδηγίες στον χειριστή κι επομένως μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε. Όταν δεν υπάρχει αυτόματος απινιδωτής, ο χειροκίνητος απινιδωτής (μονοφασικός ή διφασικός) είναι μία εξίσου καλή επιλογή, όμως προϋποθέτει να υπάρχει σχετική εκπαίδευση και εμπειρία του χειριστή. Συστήνεται η αρχική ηλεκτρική ενέργεια που απελευθερώνεται σε Joules (J) στους μεν μονοφασικούς απινιδωτές να είναι 360 Joules αρχικά, στους γραμμικούς διφασικούς στα 120 Joules και στους διφασικούς εκθετικούς 150-200 Joules. Εάν ούτε ο τύπος του απινιδωτή ούτε οι ρυθμίσεις είναι γνωστές στον χειριστή του, τότε η προτεινόμενη αρχική προκαθορισμένη ρύθμιση είναι στα 200 Joules.

Η τεχνική της πλήξης του προκάρδιου με γροθιά

Πρόκειται για μια πλέον αμφιλεγόμενη τακτική σε περίπτωση καρδιακής ανακοπής,  πριν από την έναρξη CPR, όταν δεν υπάρχει άμεσα διαθέσιμος απινιδωτής. Οι Maron et al, περιγράφουν την περίπτωση ενός 14χρονου με αιφνίδια καρδιακή ανακοπή μετά από ισχυρή σύγκρουση με συμπαίκτη, στην οποία αρχικά χορηγήθηκε «ισχυρή προκάρδια πλήξη» από έναν παρευρισμόμενο γιατρό και ακολούθως τυπική CPR. Το θύμα ανέκτησε αυτόματο καρδιακό ρυθμό και πίεση σε 90 δευτερόπλεπτα μετά το επεισόδιο. Πρόσφατα οι Madias et al διαπίστωσαν σε πειραματικό μοντέλο καρδιακής ανακοπής ότι η πλήξη του προκάρδιου με γροθιά είναι αποτελεσματική μόνον στην περίπτωση κοιλιακής ασυστολίας αλλά όχι σε περίπτωση VF.

Το Βρετανικό Συμβούλιο Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης  εξακολουθεί να περιλαμβάνει την προκάρδια γροθιά στις κατευθυντήριες οδηγίες του. Σε απουσία ισχυρών επιστημονικών δεδομένων τόσο υπέρ όσο και κατά της τεχνικής αυτής, και επειδή η χορήγηση προκάρδιας γροθιάς σε SCA μπορεί να συμβάλλει σε επιτυχή έκβαση, ακόμη συστήνεται σε καταστάσεις καρδιακής ανακοπής όπου ο απινιδωτής δεν είναι άμεσα διαθέσιμος, κάτι που δυστυχώς μπορεί να συμβαίνει συχνά στον ποδοσφαιρικό αγωνιστικό κόσμο.

Οι εξωτερικές θωρακικές συμπιέσεις (CPR), με ή χωρίς αερισμό

Η έναρξη CPR σε ένα θύμα καρδιακής ανακοπής πρέπει να γίνετα το συντομότερο δυνατό, ειδικά αν υπάρχει καθυστέρηση στην άμεση παροχή απινιδωτή. Ένας ποδοδσφαιριστής που λαμβάνει CPR μέχρι τη χορήγηση ρεύματος έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης.

Αν η καρδιακή ανακοπή συμβεί μετά από σύγκρουση δύο παικτών και το θύμα έχει πέσει αναίσθητο στο έδαφος, είναι πιθανό να μην μπόρεσε να προστατέψει την σπονδυλική του στήλη από βλάβη κατά την πρόσκρουση με το έδαφος. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να θεωρείται ότι υπάρχει εν δυνάμει κάκωση της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (ασταθής ΑΜΣΣ) με πιθανή βλάβη. Επομένως μη απαραίτητες, μη ελεγχόμενες κινήσεις κατά την διάρκεια CPR πρέπει να αποφεύγονται, χωρίς να διαταραχεί η διαδικασία της CPR.

Από το Δεκέμβριο του 2005, όταν δημοσιεύθηκε η τελευταία αναθεώρηση των συστάσεων για την CPR και την επείγουσα Καρδιακή φροντίδα από την ILCOR, η παροχή της τυπικής CPR έχει περιλάβει τις ακόλουθες κατευθυντήριες οδηγίες:

1. Σύσταση για καθολική σχέση εξωτερικών θωρακικών συμπιέσεων προς αερισμό δια του στόματος 30:2 σε περίπτωση ενός διασώστη για θύματα SCA είτε ενήλικα, είτε παιδιά και βρέφη.
2. Παροχή αποτελεσματικών εξωτερικών θωρακικών συμπιέσεων με συχνότητα 100/λεπτό με πλήρη επαναφορά του θωρακικού τοιχώματος μετά από κάθε συμπίεση.
3. Ελαχιστοποίηση της διακοπής των θωρακικών συμπιέσεων με σκοπό την μεγιστοποίηση της αιματικής ροής.
4. Εξωτερικές θωρακικές συμπιέσεις πρέπει να επαναλαμβάνονται αμέσως μετά από κάθε απινίδωση και να συνεχίζονται για τουλάχιστον 2 λεπτά πριν επαναληφθεί οποιαδήποτε ανάλυση καρδιακού ρυθμού.
5. Αυτοί που χορηγούν CPR πρέπει να ανταλλάσουν ρόλους κάθε 2 λεπτά (θωρακικές συμπιέσεις – αναπνοές) με άλλους παρευρισκομένους εκπαιδευμένους στην CPR για να προληφθεί η κόπωση που μπορεί να προκαλέσει αναποτελεσματικές εξωτερικές θωρακικές καρδιακές συμπιέσεις.
6. Η τεχνητή αναπνοή στόμα με στόμα από το διασώστη με ή χωρίς φραγμό ή με μάσκα – στόμα πρέπει να πραγματοποιείται όσο αποτελεσματικά γίνεται με την κάθε αναπνοή, αλλά αυτό γίνεται χωρίς καθυστέρηση των εξωτερικών θωρακικών συμπιέσεων.

Η εφαρμογή CPR μόνο με τα χέρια, χωρίς αερισμό, είναι μια καλή εναλλακτική ώστε η εφαρμογή της CPR να είναι άμεση και αποτελεσματική στον αγωνιστικό χώρο κατά τη διάρκεια της καρδιακής ανακοπής, καθώς παρουσιάζει πολλά πρακτικά και παιδαγωγικά πλεονεκτήματα:

α) η μόνη δεξιότητα που απαιτείται είναι οι χειροκίνητες θωρακικές συμπιέσεις,

β) ο ενεργός χειροκίνητος αερισμός μπορεί να παραλειφθεί για περίπου 10 λεπτά καθώς ο ποδοσφαιριστής είναι πλήρης οξυγονομένος πριν την εμφάνιση της SCA,

γ) οι συνεχείς εξωτερικές θωρακικές συμπιέσεις οδηγούν σε υψηλότερες πιέσεις αιμάτωσης των στεφανιαίων αγγείων και μεγαλύτερη αιματική ροή

δ) οι εξωτερικές θωρακικές συμπιέσεις δεν έχουν κίνδυνο λοιμώξεων ή μετάδοσης ασθενειών όπως συμβαίνει με την τυπική CPR με τον αερισμό του θύματος στόμα με στόμα.

ε) τα ποσοστά επιτυχίας ανάνηψης μόνο με εξωτερικές θωρακικές συμπιέσεις είναι τουλάχιστον ίδια με την τυπική CPR (συμπιέσεις και αερισμός)

Καθώς η CPR με εξωτερικές θωρακικές συμπιέσεις (χωρίς αερισμό) είναι μια πιο απλή τεχνική, είναι αυτή που πρέπει κατ’ελάχιστο να διδάσκεται κατά την εκπαίδευση μεγάλων επιτελείων παικτών, προπονητών και άλλων πιθανά ανταποκρινομένων στο ποδοσφαιρικό περιβάλλον και πρέπει να προωθείται ως η αρχική μέθοδος CPR  σε παρουσία καρδιακής ανακοπής, σε συνδυασμό με την απινίδωση.

Μάλιστα, στην Νότια Αφρική, το Εθνικό Συμβούλιο Αναζωογόνησης έχει στηρίξει την ανάγκη απλοποίησης της εκπαίδευσης στην CPR, προάγοντας ένα βασικό πρόγραμμα διαδικασιών που ονομάζεται CPR όπου κάθε γράμμα σημαίνει αντίστοιχα:

C: Call for help –  κάλεσε σε βοήθεια αν το θύμα δεν ανταποκρίνεται

P: Push – σπρώξε στο στήθος / θώρακα αν το θύμα δεν αναπνέει

R: Recharge – εκφόρτισε ρεύμα, δώσε απινίδωση

Τι ξέρουμε κι εφαρμόζουμε μέχρι τώρα

• Η αιφνίδια Καρδιακή ανακοπή στο γήπεδο ποδοσφαίρου είναι ένα σπάνιο συμβάν.
• Ο προαγωνιστικός ιατρικός – Καρδιολογικός έλεγχος είναι η συνιστώμενη εξέταση που μπορεί να ταυτοποιήσει παίκτες σε κίνδυνο και έτσι να εμποδίσει τον αιφνίδιο καρδιακό θάνατο.
• Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος στο γήπεδο ποδοσφαίρου είναι συνήθως θανατηφόρος αν δεν αντιμετωπιστεί με ταχύτητα και αποτελεσματικά χρησιμοποιώντας αυτόματο εξωτερικό καρδιακό απινιδιστή και αποτελεσματική καρδιοαναπνευστική αναζωογόνωση.
• Ένα σχέδιο επείγουσας δράσης είναι απαραίτητο για να εξασφαλίσει την ταχεία ανταπόκριση του ιατρικού team και παρευρισκόμενων εκπαιδευμένων στην CPR, στο ποδοσφαιριστή που έχει καταρρεύσει.

Τι πρέπει να προσθέσουμε σε όσα γνωρίζουμε ως τώρα

• Είναι απαραίτητη η τοποθέτηση απινιδωτή στην πλάγια γραμμή του ποδοσφαιρικού γηπέδου κατά τη διάρκεια του αγώνα.
• Η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση μόνο με τα χέρια (hands-on CPR) είναι απαραίτητη αρχική τεχνική CPR για τους πρώτους ανταποκρινόμενους στο επεισόδιο, μέχρι να προσκομισθεί ο απινιδωτής.
• Η απινίδωση πρέπει να πραγματοποιείται γρηγορότερα από τα 3 λεπτά για να είναι αποτελεσματική, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της υπερτροφικής αποφρακτικής μυοκαρδιοπάθειας.
• Κάθε επεισόδιο κατάρρευσης παίκτη εντός του αγωνιστικού χώρου που δεν προκαλείται από επαφή – σύγκρουση, πρέπει να θεωρείται καρδιακή ανακοπή, μέχρις απόδειξης του αντιθέτου, και ως τέτοια να αντιμετωπίζεται.
• Όλα τα μέλη μιας ομάδας ποδοσφαίρου πρέπει να εκπαιδεύονται τουλάχιστον στην απλή (χωρίς αερισμό) CPR.