Απόδοση: Ασπασία Κλεφτάκη – Ιατρική Επιμέλεια: Ελευθέριος Κολομτσάς
Τι είναι η θρομβωτική θρομβοπενία και πόσο κοινή είναι;
Η θρομβωτική θρομβοπενία προκαλούμενη από εμβόλιο (Vaccine induced thrombotic thrombocytopenia, VITT) είναι επίσης γνωστή και ως προθρομβωτική ανοσιακή θρομβοπενία προκαλούμενη από εμβόλιο ή σύνδρομο θρόμβωσης με θρομβοπενία.
Η κατάσταση αυτή έχει σχετισθεί με πρωτύτερη χορήγηση του εμβολίου Johnson & Johnson\Jansen ή AstraZeneca για τον Covid-19. Μέχρι σήμερα (8 Ιουνίου 2021), δεν έχει παρατηρηθεί σε ασθενείς που έλαβαν το εμβόλιο Moderna ή Pfizer για τον COVID-19.
Η VITT χαρακτηρίζεται από την παρουσία 2 καταστάσεων ταυτόχρονα: αφ’ενός θρόμβωση, συχνά σε ασυνήθη σημεία όπως στις εγκεφαλικές φλέβες ή στη σπληνική φλέβα, αφ’ετέρου θρομβοπενία.
Η πιθανότητα εμφάνισης της VITT δεν είναι εξακριβωμένη, ωστόσο φαίνεται να είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο: Μία πρόσφατη αναφορά σε περιοδικό του Αμερικάνικου Κολλεγίου Καρδιολογίας εκτίμησε ότι η θρόμβωση εγκεφαλικών φλεβών προέκυψε σε 3,6 άτομα ανά εκατομμύριο εμβολιασμένων με AstraZeneca και 0,9 άτομα ανά εκατομμύριο εμβολιασμένων με Johnson & Johnson. Συγκριτικά, η κατανομή των θρομβώσεων σε εγκεφαλικές φλέβες υπολογίζεται περίπου σε 207 ανά εκατομμύριο σε ασθενείς που έχουν νοσηλευθεί με COVID-19 (μη εμβολιασμένων) και 2,4 ανά εκατομμύριο εμβολιασμένων στον γενικό πληθυσμό.
‘Όπως φαίνεται, ο κίνδυνος θανάτου και σοβαρών επιπτώσεων λόγω νόσησης με COVID-19 είναι μακράν μεγαλύτερος από τον μικρό κίνδυνο της VITT.
Ποιος κινδυνεύει από VITT;
Πρώιμα δεδομένα εκτιμούν ότι η VITT εμφανίζεται μόνο ως επακόλουθο του εμβολιασμού για COVID-19 με τα εμβόλια Johnson & Johnson και AstraZeneca. Επιπλέον, οι αναφερόμενες περιπτώσεις προέκυψαν μεταξύ της 5ης και 42ης ημέρας από τον εμβολιασμό. Δεν έχουν καταγραφεί περιστατικά είτε άμεσα (μέσα σε 1-2 ημέρες από τον εμβολιασμί) είτε μακροπρόθεσμα (μετά από 6 εβδομάδες ή αργότερα από τον εμβολιασμό).
Δεν έχουν εξακριβωθεί δημογραφικοί ή κλινικοί παράγοντες για την εμφάνιση της VITT. Οι περισσότεροι ασθενείς οι οποίοι εμφάνισαν VITT ήταν νεώτεροι σε ηλικία (<60 ετών). Στις περισσότερες περιπτώσεις VITT ύστερα από εμβολιασμό με το εμβόλιο Johnson & Johnson στις ΗΠΑ οι νοσούντες ήταν γυναίκες, ωστόσο η VITT έχει διαγνωσθεί σε γυναίκες και σε άνδρες εμβολιασμένους με το εμβόλιο της AstraZeneca σε άλλα μέρη του κόσμου. Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα ώστε να αξιολογηθεί κατά πόσο ασθενείς με ιστορικό θρόμβωσης, θρομβοφιλία, ή προηγούμενη εμφάνιση θρομβωτικής θρομβοπενίας σχετιζόμενης με ηπαρίνη (HIT) έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν VITT.
Πότε να υποψιαστώ πως μπορεί να πάσχω από VITT;
Συμπτώματα που θα πρέπει να μας υποψιάσουν, εφόσον αυτά εκδηλωθούν μεταξύ της 5ης και 42ης μέρας μετά από τον εμβολιασμό, είναι ο έντονος πονοκέφαλος και υπνηλία, ο θωρακικός πόνος και η δύσπνοια, καθώς και η εκδήλωση οιδήματος και πόνου σε κάποιο από τα κάτω άκρα.
Τι πρέπει να κάνω αν υποψιασθώ εμφάνιση VITT;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει σε περίπτωση υποψίας VITT, είναι να εξακριβωθούν οι λεπτομέρειες του εμβολίου του COVID-19, δηλαδή ποιο εμβόλιο χορηγήθηκε και πότε. Μόνον ασθενείς που έχουν λάβει το εμβόλιο Johnson & Johnson ή AstraZeneca 5-42 ημέρες πριν την έναρξη των συμπτωμάτων, διατρέχουν κίνδυνο, σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα.
Για τη διάγνωση του VITT αρχικά γίνεται επείγουσα γενική εξέταση αίματος, με μέτρηση αιμοπεταλίων και D-dimers. Αυξημένα επίπεδα D-dimers με ταυτόχρονα μειωμένο αριθμό αιμοπεταλίων (ενδεικτική αυξημένης κατανάλωσης αυτών των παραγόντων της πήξεως) υποδεικνύουν την ανάγκη περαιτέρω ελέγχου για VITT, ως εξής:
-
- Σε περίπτωση σοβαρού πονοκέφαλου ή υπνηλίας, επιβάλλεται απεικονιστικός έλεγχος του εγκεφάλου (αξονική ή μαγνητική εγκεφάλου) σε υποψία θρόμβωσης των εγκεφαλικών φλεβών.
- Σε περίπτωση θωρακικού πόνου και δύσπνοιας απαιτείται αξονική θώρακος.
- Σε περίπτωση οιδήματος και πόνου στα κάτω άκρα, απαιτείται triplex φλεβών/αρτηριών κάτω άκρων.
Εάν τα αποτελέσματα των ως άνω εξετάσεων βρεθούν φυσιολογικά, τότε η πιθανότητα εμφάνισης VITT είναι απειροελάχιστη. Εάν ωστόσο οι εξετάσεις παρουσιάσουν μη φυσιολογικά αποτελέσματα (οξεία θρόμβωση και θρομβοπενία), τότε ενδείκνυται νοσηλεία με σκοπό περεταίρω εκτίμηση και αντιμετώπιση από αιματολόγο ή άλλο ειδικό στις θρομβώσεις.
Τι πρέπει να γνωρίζω πριν και μετά τον εμβολιασμό;
- Καλό είναι να θυμόμαστε ότι τα περιστατικά αυτά είναι ιδιαίτερα σπάνια. Παρόλ’αυτά, στην ασυνήθη περίπτωση που θα εμφανίσετε VITT, τα νοσοκομεία και οι ιατροί διαθέτουν τα κατάλληλα μέσα για να διαγνώσουν και να αντιμετωπίσουν αυτή την πάθηση.
- Η VITT έχει εμφανισθεί μόνο σε εμβολιασμένους με τα εμβόλια & Johnson και AstraZeneca. Δεν έχουν προκύψει περιστατικά VITT σε εμβολιασμένους με εμβόλια Pfizer και Moderna. Γενικά τα εμβόλια κατά του COVID-19 είναι πολύ ασφαλή και αποτελεσματικά για την πρόληψη της λοίμωξης με COVID-19. Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εμβολιαστούν το συντομότερο δυνατόν, δεδομένης της πανδημίας και των γνωστών κινδύνων της λοίμωξης. Στην πραγματικότητα ο κίνδυνος εμφάνισης VITT, εξαιτίας του εμβολίου για τον COVID-19, είναι κατά πολύ κατώτερος του κινδύνου των επιπλοκών της λοίμωξης με COVID-19 (συμπεριλαμβανομένης της νοσηλείας, θρόμβωσης και θανάτου).
- Εάν έχετε ήδη λάβει εμβόλιο Johnson & Johnson ή AstraZeneca, το εικαζόμενο διάστημα κινδύνου είναι στενό: μεταξύ 5 και 42 ημερών ύστερα από τον εμβολιασμό. Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε ως τώρα για τον μηχανισμό της πάθησης, εκτός του διαστήματος αυτού δεν χρειάζεται να ανησυχείτε.
- Τέλος, η χρήση οποιασδήποτε φαρμακευτικής αγωγής για την πρόληψη του VITT (λήψη ασπιρίνης για παράδειγμα), δεν συστήνεται. Αυτά τα περιστατικά είναι εξαιρετικά σπάνια και δεν υπάρχει ένδειξη ότι οποιοδήποτε φάρμακο μπορεί να προλάβει την εμφάνισή τους.
ΠΗΓΗ: JACC