Κατά τους θερινούς μήνες, πολλοί άνθρωποι παρατηρούν αλλαγές στον οργανισμό τους, όπως κόπωση, ζάλη ή αίσθημα λιποθυμίας. Μία σημαντική αιτία γι’ αυτά τα συμπτώματα είναι οι μεταβολές της αρτηριακής πίεσης λόγω υψηλών θερμοκρασιών.
Πράγματι, η αύξηση της εξωτερικής θερμοκρασίας οδηγεί σε αύξηση της εσωτερικής θερμοκρασίας του σώματος. Στο πλαίσιο της ομοιόστασης, δηλαδή της προσπάθειας του σώματος να διατηρήσει σταθερή θερμοκρασία για να προστατέψει τη λειτουργία των κυττάρων, των οργάνων και του ανθρώπινου οργανισμού ως σύνολο, το σώμα ενεργοποιεί φυσιολογικούς μηχανισμούς θερμορρύθμισης, οι οποίοι επηρεάζουν την καρδιακή λειτουργία.
Η κατανόηση των μηχανισμών που διέπουν αυτή τη σχέση είναι ουσιώδης για τη διατήρηση της καρδιαγγειακής υγείας τους ζεστούς μήνες.
Αρτηριακή πίεση και ζέστη
Η αρτηριακή πίεση είναι η δύναμη που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών καθώς κυκλοφορεί. Εξαρτάται από τον όγκο αίματος που εξωθεί η καρδιά και από την περιφερική αγγειακή αντίσταση.
Το καλοκαίρι, ο οργανισμός ενεργοποιεί θερμορρυθμιστικούς μηχανισμούς για να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος. Στο πλαίσιο αυτό η αρτηριακή πίεση επηρεάζεται με διαφορετικούς τρόπους:
1. Αγγειοδιαστολή
Η αυξημένη θερμοκρασία οδηγεί σε αγγειοδιαστολή των περιφερικών αγγείων (κυρίως του δέρματος) διευκολύνοντας τη μεταφορά θερμού αίματος από το εσωτερικό του σώματος προς την επιδερμίδα, με στόχο την αποβολή θερμότητας. Με την αγγειοδιαστολή μειώνεται η αγγειακή αντίσταση, άρα και η συστολική και διαστολική πίεση.
2. Εφίδρωση και Απώλεια Υγρών
Ταυτόχρονα, με την αγγειοδιαστολή, η έντονη εφίδρωση ενισχύει την απώλεια θερμότητας μέσω εξάτμισης. Η αυξημένη εφίδρωση όμως προκαλεί υποογκαιμία (μείωση του ενδαγγειακού όγκου) και απώλεια ηλεκτρολυτών, ιδίως νατρίου. Η υποογκαιμία οδηγεί σε υπόταση (χαμηλή πίεση), προκαλώντας αδυναμία, ζάλη ή ακόμη και ορθοστατική υπόταση. Σε ασθενείς που λαμβάνουν αγωγή με διουρητικά, η απώλεια ηλεκτρολυτών μπορεί να είναι ακόμη εντονότερη.
Η απώλεια νερού και βασικών ηλεκτρολυτών, όπως νάτριο, κάλιο και μαγνήσιο, διαταράσσει τη λειτουργία των κυττάρων συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών μυοκυττάρων. Η έλλειψή τους μπορεί να προκαλέσει αρρυθμίες, υπόταση και μυϊκές κράμπες, με σοβαρές συνέπειες για ασθενείς με καρδιακή νόσο.
3. Αντανακλαστική Ταχυκαρδία
Ως αντισταθμιστικό μηχανισμό, το σώμα αυξάνει τη συχνότητα των καρδιακών παλμών (προκαλεί δηλαδή ταχυκαρδία), προκειμένου να διατηρηθεί η καρδιακή παροχή σε επαρκή επίπεδα. Αυτός ο μηχανισμός προκαλεί καρδιαγγειακή καταπόνηση, κυρίως της αριστερής κοιλίας, και μπορεί να επιβαρύνει άτομα με καρδιοπάθειες ή όσους έχουν υπόβαθρο καρδιαγγειακής νόσου.
Ποιοι επηρεάζονται περισσότερο από τη ζέστη;
Η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες συνδέεται στενά με τον κίνδυνο θερμοπληξίας. Θερμοπληξία επέρχεται όταν η θερμοκρασία του κορμού του σώματος ξεπερνά τους 40,5C. Η θερμοπληξία συνδέεται με κυτταρικές βλάβες, ισχαιμικά επεισόδια, φλεγμονή, δυσλειτουργία του ενδοθηλίου και άλλα. Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες επικίνδυνες. Θερμοκρασίες κάτω των 40,5C καταπονούν και αυτές το μυοκάρδιο, και είναι επικίνδυνες για όσους έχουν υπόστρωμα καρδιαγγειακής νόσου (παχυσαρκία, διαβήτης) ή έχουν διαγνωστεί κε καρδιαγγειακή νόσο.
Οι ομάδες που είναι πιο ευάλωτες στη ζέστη, από καρδιαγγειακή άποψη, είναι οι εξής:
-
Ηλικιωμένοι: Τα άτομα άνω των 60 ετών έχουν φυσιολογικά μειωμένη ικανότητα θερμορρύθμισης και αγγειακής ανταπόκρισης. Επιπλέον, εμφανίζουν μειωμένη ικανότητα αντιρρόπησης της υπότασης μέσω ταχυκαρδίας ή αγγειοσύσπασης. Σε περιόδους αυξημένης θερμοκρασίας, καλό είναι να παρακολουθούν συστηματικά την αρτηριακή τους πίεση και να απευθύνονται στον γιατρό τους αν αυτή έχει διαταραχθεί.
-
Υπερτασικά άτομα που λαμβάνουν αντι-υπερτασική αγωγή: Ο συνδιασμός της αγωγής με την επίδραση της ζέστης μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική υπόταση. Άτομα υπό αγωγή με διουρητικά, β-αναστολείς, ανταγωνιστές ασβεστίου ή αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου (ACE inhibitors) καλό είναι να επικοινωνούν με τον γιατρό τους όταν ακτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες, για να ρυθμίσουν κατάλληλα την φαρμακευτική τους αγωγή.
-
Άτομα που εργάζονται ή αθλούνται σε εξωτερικούς χώρους. Η παρατεταμένη έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες αυξάνει την εφίδρωση και τον κίνδυνο αφυδάτωσης. Η έντονη σωματική προσπάθεια υπό ζέστη οδηγεί σε σημαντικές αιμοδυναμικές μεταβολές: πτώση ΑΠ, αντανακλαστική ταχυκαρδία και πιθανή θερμική εξάντληση ή θερμοπληξία. Σε συνθήκες καύσωνα και παρατεταμένης ζέστης απαιτείται συχνή ενυδάτωση και διαλείμματα δροσιάς. Αποφύγετε την εργασία έξω κατά τις ώρες αιχμής της ζέστης (10:00–16:00).
Διαχειριστείτε την αρτηριακή πίεση το καλοκαίρι
Είτε αντιμετωπίζετε υπέρταση είτε έχετε τάση για υπόταση, οι παρακάτω συμβουλές είναι κρίσιμες:
1. Ενυδατωθείτε τακτικά. Η αφυδάτωση και οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης θερμικής εξάντλησης και άλλων θερμοπληξιακών συνδρόμων. Μάλιστα, ο συνολικός καρδιοαγγειακός κίνδυνος τετραπλασιάζεται μέσα σε μόλις ένα 24ωρο μετά την έναρξη καύσωνα, σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες. Πίνετε άφθονο νερό σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αποφύγετε αλκοόλ και καφεΐνη, που προκαλούν αφυδάτωση.
2. Προτιμήστε ελαφρά γεύματα, ώστε να μην επιβαρύνεται ο μηχανισμός της πέψης. Καταναλώστε σούπες, γιαούρτι, βραστά φαγητά, φρούτα και σαλάτες. Αποφύγετε τα στεγνά ή βαριά κρεατικά και τα λιπαρά. Σε περίπτωση αφυδάτωσης και κινδύνου απώλειας ηλεκτρολυτών, μιλήστε με τον γιατρό σας για να σας προτείνει με ποιες τροφές / ποσότητες μπορείτε να ανακτήσετε ηλεκτρολύτες. Αν πάσχετε από κάποια καρδιαγγειακή νόσο ή υπέρταση, μην κάνετε μόνοι σας πειράματα με αλάτι, χυμούς, ή αθλητικά αναψυκτικά. Καλύτερα ζητήστε μια ιατρική συμβουλή.
3. Περιορίστε την έκθεση στον ήλιο. Αποφύγετε τη σωματική δραστηριότητα μεταξύ 10:00 και 16:00. Προτιμήστε σκιερά σημεία και φορέστε καπέλο και ελαφριά, διαπνέοντα ρούχα που επιτρέπουν στο σώμα να δροσίζεται και να αποβάλει θερμότητα.
4. Παρακολουθήστε την πίεσή σας. Ιδίως αν λαμβάνετε αγωγή, παρακολουθείτε την πίεσή σας με οικιακό πιεσόμετρο πρωί και απόγευμα, και καταγράφετε τις τιμές για να μπορείτε να δώσετε στον γιατρό σας σωστή πληροφορία, αν χρειαστεί.
5. Λάβετε οδηγίες από τον γιατρό σας για να προσαρμόσετε την αγωγή σας. Ο θεράπων ιατρός σας μπορεί να χρειαστεί να προσαρμόσει τη δοσολογία των αντιυπερτασικών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, για αποφυγή υπερβολικής υπότασης. Μην κάνετε πειράματα μόνοι σας, καθώς μπορεί να απορρυθμίσετε περισσότερο την αρτηριακή υπόταση ή να βάλετε τον εαυτό σας σε κίνδυνο.
6. Δροσιστείτε. Χρησιμοποιήστε ανεμιστήρα, κλιματισμό, κάντε δροσερά ντους ή χρησιμοποιείστε δροσερές κομπρέσες σε σημεία όπως ο αυχένας και οι καρποί.
7. Μην αγνοείτε τα συμπτώματα υπερθερμίας ή θερμοπληξίας. Αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια σε περίπτωση εμμένουσας ζάλης, λιποθυμίας, ταχυκαρδίας ή σύγχυσης.
Συμπέρασμα
Η αρτηριακή πίεση υπόκειται σε φυσιολογικές μεταβολές κατά τους ζεστούς μήνες, κυρίως λόγω αγγειοδιαστολής και αφυδάτωσης. Αν και αυτές οι μεταβολές είναι φυσιολογικές, σε ευπαθείς ομάδες μπορεί να οδηγήσουν σε κλινικά σημαντική υπόταση ή απορρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Η σωστή ενυδάτωση, η αποφυγή υπερβολικής έκθεσης στη ζέστη και η συστηματική παρακολούθηση της πίεσης αποτελούν βασικά μέτρα προστασίας.
Βιβλιογραφία
Heat extremes and cardiovascular diseases: a scientific statement of the Association of Cardiovascular Nursing & Allied Professions, Association for Acute Cardiovascular Care, European Association of Preventive Cardiology, Heart Failure Association, European Heart Rhythm Association of the ESC, the ESC Council on Hypertension, the ESC Council on Stroke, and the ESC Working Group on Cardiovascular Pharmacotherapy https://academic.oup.com/
